FLORA

      Bryophyta

      Pteridophyta

      Gymnospermae

      Dicotiledones

      Monocotiledones

  GALS & MINERS

  FAUNA

     Mollusca

     Plathyhelminthes

     Bryozoa

     Annelida

     Nematomorpha

     Crustacea

     Myriapoda

     Arachnida

     Entognatha

     Insecta

     Amphibia

     Reptilia

     Aves

     Mammalia

  CHROMISTA

     Oomycota

  PROTOZOA

     Amoebozoa

  FUNGI

     Entomophthoromycota

     Mucoromycota

     Ascomycota

     Basidiomycota

  LANDSCAPES

  CONTACT

  NEW

Red bubojeda obuhvata oko 400 vrsta koje su rasprostranjene po čitavom svetu, osim na području Australije. U ovu grupu pripadaju rovčice, krtice, ježevi, tenreci, brazdozubi i zlatne krtice. Prema morfološkim karakteristikama smatra se da su bubojedi najprimitivnija grupa placentalnih sisara te da su zadržali mnoga obeležja svojih predaka, poput malog mozga i testisa koji nisu spušteni u mošnje. Zajednička anatomska obeležja reda uključuju malene oči i uši, te izraženu njušku koja je izdužena poput rila. Noge bubojeda su petoprste, a palčevi se ne mogu primicati ostalim prstima. Njihovo stopalo je plantigradno i uglavnom se kreću tako da pete i tabane istovremeno spuštaju na zemlju. Iako bubojedi imaju uglavnom male uši i oči, oni lako pronalaze plen oštrim njuhom. Familija ježeva (Erinaceidae) obuhvaća 23 vrste. Jež ima gusto poređane bodlje na leđnoj strani tela te je jedan od najprepoznatljivijih sisara koje čovek susreće u prirodi. Pri osnovici bodlji nalaze se poprečnoprugasti mišići, pomoću kojih se bodlje uzdižu. Ježevi, poput jednootvora i pasanaca, imaju i potkožni mišićni sloj ili panniculus carnosus, koji prekriva gotovo ceo trup i pomoću kojeg se ove životinje mogu sklupčati u kuglu, posebno ukoliko su u opasnosti.

Evropski jež ili latinski Erinaceus europaeus je široko rasprostranjena vrsta na području zapadne Europe i severne Rusije, a belogrudi jež ili latinski Erinaceus concolor je rasprostranjen na području istočne Europe, te naseljava i našu zemlju. Na području dugačkom oko 200 km dolazi do preklapanja areala ovih dveju vrsta. Prema ježevima koji žive na tom području smatra se da dolazi do hibridizacije između tih dveju vrsta.

Belogrudi jež naseljava šumska i poljska staništa, a često se može videti u blizini ljudskih naselja, npr. u gradskim parkovima, vrtovima i grmlju. Češći je u nizinskom i brdskom visinskom pojasu, a ponekad dolazi i u planinskom području do 1 500 mnv. Aktivan je u sumrak i noću. Dan provodi u gnezdu od trave i lišća. Dnevna gnezda uglavnom nastanjuje veći broj jedinki. Ježevi nisu teritorijalne životinje, te na istom području možemo pronaći veći broj jedinki oba pola. Teritorija koju naseljava jedan jež je uglavnom manja od 40 ha, a ukoliko su izvori hrane obilniji često je i manja. Na primer, znatno veća gustina populacije ježeva utvrđena je u suburbanim područjima, gde jedna jedinka zauzima područje od svega 5 - 10 ha. Teritorija mužjaka je znatno veća od teritorije ženki. Maksimalna zabeležena brzina kretanja iznosi oko 10 km/h.

Usprkos tome što su oči ježeva dobro razvijene i omogućuju im razlikovanje predmeta, uglavnom se ježevi prilikom traženja plena oslanjaju na čulo mirisa i sluha. Ježevi se hrane brojnim beskičmenjacima, kao što su gliste, puževi, pauci i insekti, a povremeno i malim kičmenjacima - žabama, gušterima, zmijama, ptičjim jajima, krticama, rovčicama i miševima. U jesen se ponekad hrane semenkama, a često voćem.

Ježevi se hrane i zmijama otrovnicama jer imaju protein erinacein koji onemogućuje proteolitičko delovanje zmijskog otrova. Mladi ježevi se hrane plenom različite veličine, dok se odrasli hrane uglavnom većim plenom. Na taj način je smanjena kompeticija između različitih starosnih razreda.

Ježevi imaju mali broj prirodnih predatora, te veličinu populacije reguliše većinom jazavac i neke sove, a povremeno lisica i kuna. Naime, na temelju istraživanja je utvrđeno da je gustina populacije vrste Erinaceus europaeus deset puta veća na područjima gdje nema jazavaca (Meles meles). Također je uočeno kako ježevi izbjegavaju područja koja su obeležena njegovim mirisom. Ježevi žive 8-10 godina.

Sisari su, poput ptica, endotermne životinje koje svojim metaboličkim procesima održavaju visoku temperaturu tijela, te mogu biti aktivni pri vrlo visokim i niskim temperaturama. No, endotermija zahteva veliku količinu energije te im ishrana treba biti obilna i bogata hranjivim materijama. Stoga, kada su izvori hrane oskudni, jež čuva energiju hibernacijom ili zimskim snom i na taj način preživljava nepovoljni deo godine. Usprkos tome što ovaj proces povećava stopu preživljavanja, oko polovine jedinki koje počnu hibernirati ugibaju prije sledećeg proljeća. Ježevi koji nastanjuju severnu Europu hiberniraju od oktobra do aprila, dok oni koji žive u umerenijim klimatskim područjima hiberniraju tokom najhladnijih zima. Svaei nedelje ili svake druge prekidaju hibernaciju na 1 do 2 dana zbog izbacivanja mokraćnih i fekalnih produkata, na taj način smanjujući nakupljanje otpadnih materija u organizmu. Tokom hibernacije smanjuje se stopa respiracije, broj otkucaja srca (s 250 udara/min na 10 udara/min) i temperatura tela (s 35 °C na 15-20 °C). Tokom hibernacije životinje se ne hrane, već koriste rezerve masnog tkiva. Masno tkivo služi kao izolator i izvor energije za održavanje metaboličkih aktivnosti organizma. Mužjaci prekidaju hibernaciju pre ženki. Ježevi u zarobljeništvu ne spavaju zimski san ukoliko se nalaze na toplom i imaju na raspolaganju dovoljnu količinu hrane.

Iako ježa bodlje štite od većih životinja, one predstavljaju idealno mjesto za brojne manje životinje, tako da ježevi imaju između bodlji brojne male parazite. Na primer, krpelje, buve i grinje. Jedna jedinka može imati na sebi i preko 1 000 jedinki ježeve buve (Archaeopsylla erinacei), koje mogu preći na ostale kućne ljubimce, a i na čoveka. Buve su insekti koji imaju usne organe za bodenje i sisanje, a sišu krv pticama i sisarima. Ježevi prenose i leptospirozu, koju preko urina mogu preneti na ljude. Uzročnik bolesti je bakterija roda Leptospira.

U proljeće, nakon hibernacije, mužjaci dobijaju na težini i u potrazi su za ženkom. Vreme parenja traje od aprila do avgusta, a počinje kada ženka prihvati mužjaka. Nakon 35 dana ženka rađa 4 do 5 mladih, dužine 7 cm i mase 10 - 25 g. Bodlje tek rođenih ježeva nisu na površini već se nalaze u tzv. fluidnom sloju koji je ispunjen tečnošću te na taj način novorođeni ježevi ne ozlede majku prilikom rađanja. Fluidni sloj se razgrađuje 24 sata nakon rađanja. Mladi su slepi 14 - 18 dana nakon poroda, a polnu zrelost dostižu nakon 12 meseci. Mužjak ne brine o mladima.

Fragmentacija staništa uzrokovana gradnjom puteva predstavlja veliki problem za ježeve. Tokom poslednjih 20 godina značajno se smanjuje brojnost ježeva u Evropi. Usled prelaska puteva stradaju brojni ježevi te je polovina mortaliteta, izuzev onog vezanog uz hibernaciju, direktna posledica antropogenog uticaja. Fragmentacijom staništa matična populacija se deli na subpopulacije koje postaju međusobno izolovane, te putevi deluju kao barijere i onemogućuju mešanje do sada susednih populacija. Na taj način onemogućena je razmena genetičkog materijala a smanjena je i mogućnost preživljavanja u određenom vremenskom trenutku. Istraživanjima je utvrđeno da populacije ježeva koje žive na udaljenosti od svega 15 km imaju drugačiju genetsku strukturu, te da retko dolazi do mešanja populacija.

(tekst: Andreja Brigić)