| |
| |
 |
|
| |
Fruška gora (Crni čot), 2005. |
|
Višegodišnja biljka sa vretenastim,
debelim, razgranatim, spolja braonkastožućkastim rizomom. Stabljika
uspravna, 0,5-2 m visoka, u gornjem delu granata, sa slabo istaknutim
rebrima, pri vrhu sa žlezdanim dlakama, zelena ili ± prljavo
crvenoljubičasta. Listovi jajasti, izduženo jajasti ili eliptični, po
obodu celi, zašiljeni, ređe šiljati, postepeno se sužavaju u kratku
lisnu dršku, tamnozeleni, goli ili, dok su još mladi, sa žlezdanim
dlakama; u donjem delu stabljike naizmenični, u gornjem po dva zajedno u
istom pršljenu, s tim što je jedan veći, oko 15 (22) cm dug a 8 (11) cm
širok, a drugi manji, oko 7 cm dug a oko 3,5 cm širok (pojava
anizofilije). Cvetovi pojedinačni, ređe po dva u pazuhu ili naspram
listova, na peteljkama nadole povijenim i pokrivenim žlezdanim dlakama.
Čašica sa 5 trouglasto-jajastih režnjeva na vrhu zašiljenih, sa
žlezdanim dlakama, na plodu se zadržava, malo se povećava i zvezdasto
raširi. Krunica oko 2-3 cm duga, sa kratkim ovalnim režnjevima, spolja
prljavo tamnoljubičasta, iznutra pri vrhu prljavo braonkasta, pri dnu
prljavožuta, s crvenoljubičastim nervima. Prašnika 5, prašni konci pri
vrhu povijeni, pri osnovi prošireni, i dlakavi. Tučak obično nešto duži
od prašnika; plodnik jajolik, nalazi se na prstenastom zadebljanju,
dvook, sa brojnim semenim zamecima; stubić končast pri vrhu zelenkast, u
donjem delu ljubičast; žig dvodel, zelenkast. Plod loptasta, u promeru
oko 1,5 cm bobica, prvo zelena, a kad sazri crna, sjajna, sočna, sa
sokom ljubičaste boje. Semena bubrežasta do jajasta, čvrsta, po površini
mrežasto jamičasta, mrke boje u promeru 1,5-2 mm. Cveta od juna do
avgusta.
Najčešće se pojavljuje u području bukovih
šuma, brdskog i planinskog pojasa; i to raste: po obodu, na krčevinama,
požarištima i u svetlijim bukovim šumama, ređa je u hrastovim; najbolje
uspeva na šumskom zemljištu bogatom humusom.
Cela biljka je otrovna, jer sadrži
alkaloide, i to: hiosciamin, atropin, skopolamin, beladonin. Velebilje
se odavno koristi kao lekovita biljka, upotrebljavaju se listovi i
podzemni organi. Od njih se izrađuju razni galenski preparati, a
farmaceutska industrija ekstrahuje čiste alkaloide.
|
|
